خانه حیرت‌آور طباطبایی‌های کاشان

این خانه یکی از دیدنی‌ ها و تفریحات کاشان با ارزش تاریخی بالایی است. خانه طباطبایی‌ها یکی از خانه‌های تاریخی ایران است که عناصر معماری ایرانی را به‌خوبی می‌توان در آن دید. این خانه در محله‌ای تاریخی واقع شده و در کنار بازدید از آن می‌توانید از آثار دیگری نیز بازدید کنید. خانه طباطبایی‌ها به‌دلیل زیبایی‌های خاص خود به عروس خانه‌های ایران شهرت دارد.

آشنایی با خانه طباطبایی ها
در یکی از محله‌های تاریخی کاشان به نام سلطان امیراحمد و پس از گذر از کنار چندین بنای تاریخی به خانه‌ای می‌رسیم که در جوار بقعه مطهر امامزاده سلطان امیر احمد(ع) از فرزندان امام موسی کاظم (ع) قرار دارد. این ساختمان به خاطر داشتن زیبایی‌های بی‌بدیلش به عروس خانه‌های ایران شهرت دارد و شاهکاری از هنر معماری قدیم به شمار می‌رود.این خانه ۴۷۳۰ مترمربع وسعت دارد و بخش‌های متفاوتی را با کاربری‌های متنوع شامل می‌شود. هر گوشه از این خانه بر طبق اصولی خاص و هوشمندانه ساخته شده و در عین زیبایی، کلیه نیازهای ساکنان در آن پیش‌بینی شده است.
خانه‌های بزرگ به صاحبان ثروتمند خود این فرصت را می‌دادند تا علاوه بر خودشان، فرزندان آنان نیز پس از ازدواج در همان خانه زندگی کنند. علاوه بر این، محلی برای تجارت و برگزاری مراسم نیز بوده‌اند.

تزیینات مجلل و باشکوه داخلی و بیرونی همچون گچ‌بری‌های هنرمندانه و به‌کارگیری شیشه‌های رنگی و ارسی، حفظ اصالت معماری ایرانی و اسلامی و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه از ویژگی‌هایی است که خانه طباطبایی‌های کاشان را به یکی از منحصربه‌فردترین بناهای تاریخی ایران تبدیل می‌کند.
شاید اگر کسی از این ویژگی‌ها خبر نداشته باشد با دیدن درِ ورودی خانه به‌راحتی از کنار آن عبور کند؛ اما با ورود به خانه تصاویری تازه و متفاوت از خانه‌های ایرانی در ذهنتان شکل خواهد گرفت که هیچ‌گاه فراموش نخواهند شد. این مجموعه برای عموم مردم علاقه‌مند به آشنایی با بناهای تاریخی، فعالان، دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به رشته‌های گردشگری، معماری، مرمت، تاریخ و عکاسی جالب توجه است. به دلیل اینکه بنا دارای پله است برای افرادی با ناتوانی جسمی و سالمندان عزیز بازدید از آن با مشکل همراه خواهد بود.
ثبت ملی: خانه تاریخی طباطبایی‌ها با شماره ۱۵۰۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و تحت‌نظر سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان اداره می‌شود.
تاریخچه خانه طباطبایی ها
صاحبِ خانه طباطبایی‌ها، یکی از تاجران بین‌المللی فرش از اهالی نظنز و مقیم کاشان بود که با نام حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی شناخته می‌شد و فرش‌های نفیسی را به روسیه و هند صادر می‌کرد. وی در حدود سال ۱۲۵۰ هجری قمری تصمیم به ساخت خانه‌ای مجلل در جوار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امیراحمد گرفت تا خانواده‌اش را در آن اسکان دهد.

او معمار معروف کاشانی، استاد علی مریم، هنرمند برجسته دوره قاجار، را به‌عنوان مامور طراحی و ساخت این خانه انتخاب کرد. معمار موظف شد با استفاده از هنر و مهارت خود خانه باشکوهی را بنا کند. وی که سازنده خانه بروجردی‌ها و سرای امین الدوله نیز بود، توانست در مدت ۱۰ سال ساخت این خانه را به پایان برساند.

برای جلوه دادن به این خانه، نیاز به تزییناتی شکوهمند بود، پس یکی از شاگردان میرزا ابوالحسن صنیع الملک غفاری کاشانی، گچ‌بری و نقاشی‌های آن را برعهده گرفت و زیر نظر استاد خود به ایجاد طرح‌هایی منحصربه‌فرد مشغول شد.
میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک که هنرمند بزرگ و نقاش‌باشی دربار ناصرالدین شاه قاجار بود به دلیل مراوداتی که با صاحب‌خانه داشت پذیرفت که نظارت بر کار گچ‌بری و نقاشی را بر عهده بگیرد و همین امر بر ارزش و اعتبار خانه طباطبایی‌ها افزود. به‌دلیل آنکه صاحب‌خانه در کار تجارت فرش بود کلیه نقوش گچ‌بری از نقش‌های فرش ایرانی و گل و مرغ اسلیمی الهام گرفتند و در نهایت شکوه اجرا شدند.
این خانه تاریخی پس از گذشت سال‌ها به‌وسیله هیات امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی کاشان، از صاحبان آن خریداری شد. این بنا در سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی کاشان و با پشتیبانی مسئولان وقت وزارت معادن و فلزات مورد مرمت قرار گرفت و طبق نقشه اصلی بازسازی شد.

ویژگی های معماری
در شیوه گودال باغچه‌خانه را در موقعیتی گود و حدود یک طبقه پایین‌تر از سطح زمین می‌سازند. معماران، این شیوه را بیشتر در مناطق کویری و برای تامین خاک مورد نیاز برای ساخت خشت‌های بنا، سهولت امکان دسترسی به آب قنات، عایق کردن خانه در برابر حرارت و صدا و افزایش مقاومت در برابر زلزله به‌کار می‌گیرند.
پس از زلزله بزرگی که در سال ۱۱۹۲ هجری قمری در کاشان رخ داد، بیشتر خانه‌ها به شیوه گودال باغچه بنا شدند. در این روش، خانه در گودی قرار می‌گیرد و استحکام لازم برای تاب آوردن زمین‌لرزه را پیدا می‌کند. در گودال باغچه آبرسانی به بنا هم آسان‌تر است و از رطوبت سازه نیز برای رشد گیاهان استفاده می‌شود. بنایی که در دل خاک است گویی در عایق حرارتی قرار دارد؛ نه زود گرم می‌شود و نه به این راحتی‌ها سرد.
در شیوه درونگرا بیشتر به فضای درونی خانه توجه می‌شود و نمود بیرونی ساختمان از کوچه چندان جالب توجه نیست. استفاده از این شیوه در گذشته و به‌ویژه در مناطق کویری ایران بسیار مرسوم بوده و ریشه در اعتقادات مردم داشته است. آن‌ها اعتقاد زیادی به چشم خوردن داشتند و به‌همین دلیل سعی می‌کردند که نمود بیرونی خانه‌هایشان خیلی به چشم نیاید. از سوی دیگر صاحبان خانه‌های مجلل بسیار مردمی رفتار می‌کردند و معتقد بودند که شکوه بیرونی خانه نوعی به رخ کشیدن ثروت محسوب می‌شود.
در معماری حجاب‌دار از محیط بیرونی خانه به درون آن دید وجود ندارد و ارتباطِ بصری مستقیم فضاهای داخل با فضای شهری، کاملا قطع می‌شود تا ساکنان خانه به‌راحتی در آن زندگی کنند. با به‌کارگیری این شیوه کلیه پنجره‌های خانه به فضاهایی همچون حیاط و ایوان‌های سرپوشیده باز شده و این فضاها به بهترین شکل آراسته می‌شوند.